BERGEN NH – Hoewel de andere drie BUCH-gemeenten al opties op tafel hebben liggen om te onderzoeken, zegt de gemeente Bergen nog niks. Eerst het eigen onderzoek afwachten. Dat is het antwoord op de vraag of de gemeente Bergen in de toekomst zelfstandig moet blijven of moet samengaan met een of meer andere gemeenten. “Nu al komen met een voorkeur, terwijl we de consequenties nog niet eens kennen, is dom. Dan ben je misschien alvast met de verkiezingen bezig, maar niet wat het beste is voor Bergen.”
Deze uitspraak van VVD-fractievoorzitter Arend Jan van den Beld is een van de reacties die RTV80 desgevraagd optekent uit de gemeenteraad van Bergen. De andere fracties staan er hetzelfde in, zoals PvdA voorman Peter van Huisstede. “Je vraagt toch niet: onderzoek de beste optie terwijl je meteen daarna jouw eigen voorkeur laat weten? Ik vind dat ingewikkeld.”
‘Liever met open vizier’
De gemeenteraad komt dus met één boodschap naar buiten als het gaat om zelfstandig blijven of een bestuurlijke fusie die vermoedelijk pas in 2034 vorm kan krijgen. De fracties hebben afgesproken de kaken stijf op elkaar te houden nu er een commissie is geformeerd met leden uit alle raadsfracties. Duidelijk is dat een verandering nodig is om een financieel gezonde gemeente te blijven met voldoende voorzieningen. Ook wil de gemeente bestand zijn tegen grote uitdagingen, zoals klimaatadaptatie, woningbouw, energietransitie, jeugdzorg en digitalisering.
Het proces om te komen tot een fusie duurt lang. Een onderzoeksbureau gaat eerst maar eens bekijken wat Bergen nodig heeft om zo gezond mogelijk de toekomst in te gaan en welke keuzes hiervoor nodig zijn. Scenario’s over hoe verder te gaan en voorkeurs-scenario’s komen in december op tafel, net zoals dat vermoedelijk geldt voor de andere drie BUCH-gemeenten Uitgeest, Castricum en Heiloo.
Hoe gaat het onderzoek globaal in zijn werk? Voordat een rapport is afgerond, kijken de onderzoekers naar bijvoorbeeld eerder gepresenteerde onderzoeksresultaten en mogen inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties hun mening geven. Volgens Ons Dorp-fractievoorzitter Mariella van Kranenburg is het daarom niet verstandig “om je nu al vast te pinnen op iets”. “Liever met open vizier de conclusies van het onderzoek afwachten en kijken welke samenwerking hierbij past.”
De raadszaal in Bergen. (Foto’s: Hans Brouwers/ Habrofotografie).
‘Vertrouwen in het advies’
Wilma Grooteman van het CDA praat over het belang van een toekomstbestendige gemeente waar plaats is voor woningbouw en goede voorzieningen voor inwoners en ondernemers. “Welke keuzes moeten we maken? Laten we niet op de zaken vooruitlopen.” Alexandra Otto-van der Ende van D66 benadrukt het écht nog niet te weten. KIES Lokaal, samen met Ons Dorp de grootste fractie in Bergen, geeft toe al wel over mogelijkheden te hebben nagedacht maar deelt dit niet met RTV80. “Ik vind het nu niet verstandig om er iets over te zeggen, in het kader van het onderzoek. Verder hebben we vertrouwen in het advies dat gaat komen. We vermoeden dat daar een goed voorstel uit gaat komen”, vertelt fractievoorzitter Sjaak Swart. Volgens hem hangt de keuze af van veel factoren. “Zo zal het uiteindelijke besluit van Uitgeest, Castricum en Heiloo ook onze mening beïnvloeden.”
Uitgeest, Castricum en Heiloo
De andere drie BUCH-gemeenten praten wel al over mogelijke opties. Zo wil de gemeenteraad van Uitgeest dat haar college drie scenario’s onderzoekt, namelijk een fusie met Alkmaar, een fusie met Castricum en Heiloo en een fusie met Heemskerk. De gemeente Castricum onderzoekt een mogelijke bestuurlijke fusie met Heiloo en Uitgeest. Heiloo hinkt op drie gedachten. Deze gemeente doet onderzoek naar een bestuurlijke fusie met een of meer BUCH-gemeenten en kijkt tegelijkertijd of een voortzetting van de huidige ambtelijke samenwerking stand kan houden. Ten derde onderzoekt Heiloo de mogelijkheid om zelfstandig door te gaan. De gemeente Heiloo heeft overigens wel al aangegeven niet met Alkmaar te willen fuseren. Het college geeft op 1 juli aan op welke manier zij het onderzoek wil aanpakken.
Mis
Helder is dat alle fracties in Bergen niet blij zijn met de manier waarop de ambtelijke samenwerking binnen de BUCH tot nu toe is verlopen. Zoals ook uit eerder gepresenteerde rapportages blijkt, waaronder het rapport van Berenschot en Teunissen, is de kwaliteit niet goed genoeg. De fractievoorzitters vertellen wat er zoal mis is. Bijvoorbeeld het ambtenarenapparaat dat met relatief weinig mensen steeds meer moet weten en regelen. De medewerkers zijn actief voor meerdere colleges en hebben te maken met vier verschillende culturen. Dat kan het werken lastig maken en zorgen voor overbelasting van de werknemers. Ook leidt dit soms tot vertraging van het uitvoeren van dossiers. Iets dat niet zozeer te wijten is aan de ambtenaren: zij hebben te dealen met de situatie. Daarbij komt dat de inhuur van externen ervoor zorgt dat er te veel verloop is in personeel. Hierdoor vloeit ook kennis weg.
Locatie van de raadszaal in sportcentrum De Beeck. (Bron foto: gemeente Bergen).
Vier kapiteins
De ambtelijke en bestuurlijke samenwerking zijn voor verbetering vatbaar. Met vier gemeenten en een ambtelijke organisatie zijn er te veel kapiteins op het schip en dat werkt niet, benadrukt Arend Jan van den Beld van de VVD. “Er is een BUCH-bestuur, een directeur van de BUCH, een managementteam. Er zijn vier colleges, vier burgemeesters en vier raden. En allemaal vinden ze dat ze een belangrijke rol hebben en het laatste woord moeten hebben”. Daarbij komen de belangen van de gemeenten vaak niet overeen en zijn de ambities van de gemeente Bergen soms groter dan geldt voor de andere, kleinere gemeenten. Daarnaast zijn de kosten na de ambtelijke samenwerking niet gedaald.
Maar het is niet uitsluitend kommer en kwel. Zo wijzen Ons Dorp en KIES Lokaal op de positieve invloed die Thomas Andriessen heeft. Hij is sinds 1 oktober 2023 de nieuwe directeur van de BUCH werkorganisatie. Swart (KIES Lokaal): “De prestaties zijn significant verbeterd. Wij als raad worden beter ondersteund dan voorheen en de BUCH rendeert eindelijk. Ik ben blij met hoe het nu gaat, maar of dat betekent dat Bergen in de BUCH moet blijven, moet natuurlijk nog blijken.”
‘Verkiezingsgedoe’
Maar hoewel het nu beter gaat dan voorheen, is het verstandig dat de gemeente Bergen een onderzoek startte, vindt bijvoorbeeld ook Froukje Krijtenburg van de Bergense GroenLinksfractie. “De andere gemeenten waren al bezig. Als wij niks doen, dan staan we straks aan de kant en hebben we helemaal geen keuze meer.”
Op de vraag of de gemeente Bergen een definitief besluit moet nemen voor of na de verkiezingen van 18 maart 2026 zijn de meningen in de Bergense gemeenteraad verdeeld.Sommige fracties willen niet dat de bestuurlijke fusie een issue wordt tijdens de verkiezingen en kiezen dus voor een beslissing in deze raadsperiode. Maar Fractie Bruin is niet zo bang voor ‘verkiezingsgedoe’. “De verkiezingsprogramma’s moeten toch al uiterlijk in november klaar zijn: in december ligt het rapport er pas.” Alexandra Otto- van der Ende van D66 vindt het belangrijk om dit jaar te laten weten of de gemeente wil fuseren of niet. “Maar niet met wie, hoe, wat en waar. Dat komt later.” Volgens Ons Dorp kan het nodig zijn om na de verkiezingen te besluiten over wat te doen met Bergen. Van Kranenburg: “Dit als het heel ingewikkeld is, of als er veel opties zijn. Misschien is het wel heel controversieel. In die gevallen kun je het misschien beter over de verkiezingen heen tillen.